عید غدیر
عید غدیر روز ۱۸ ذی‌الحجه و از بزرگترین اعیاد شیعیان است که در آن امام علی(ع) به جانشینی پیامبر(ص) منصوب شده است. روایاتی از پیامبر(ص) و امامان(ع) در فضیلت این روز نقل شده است. همچنین اعمالی مانند روزه گرفتن، قرائت زیارت غدیریه، خواندن نماز غدیر و اطعام مؤمنان در این روز سفارش شده است. شیعیان این روز را جشن می‌گیرند. روز عید غدیر در ایران تعطیل رسمی است و مردم این کشور در این روز به دیدار سادات می‌روند.
واقعه غدیر
پیامبر(ص) در ذی‌القعده سال ۱۰ق همراه هزاران نفر برای انجام مناسک حج از مدینه به طرف مکه حرکت کرد. از آنجا که این سفر، آخرین حج پیامبر (ص) بود به حجة الوداع مشهور شد. پیامبر(ص)، پس از پایان اعمال حج به همراه مسلمانان به طرف مدینه حرکت کرد، آنان ۱۸ ذی‌الحجه به غدیر خم رسیدند، جبرئیل بر پیامبر(ص) نازل شد و از جانب خداوند، به رسول خدا(ص) امر نمود تا علی(ع) را به عنوان جانشین خود، به مردم معرفی کند. رسول خدا(ص) نیز حاجیان را گرد آورد و علی(ع) را به عنوان جانشین خود معرفی کرد.
فضیلت روز غدیر
درباره فضلیت عید غدیر احادیثی از معصومان نقل شده است از جمله:
- پیامبر(ص): روز غدیرخم برترین عیدهای امت من است و آن روزی است که خداوند در آن روز دین را تکمیل و نعمت را بر امت من تمام کرد و اسلام را به عنوان دین برای آنان پسندید.
- امام صادق(ع): عید غدیر عظیم‌ترین و باشرافت‌ترین عید مسلمانان معرفی شده که سزاوار است در هر ساعت آن شکر خدا به جای آورده شود و مردم روزه شکر بگیرند که روزه این روز معادل شصت سال عبادت است.
- امام صادق(ع): «روز غدیرخم عید بزرگ خداست، خدا پیامبری مبعوث نکرده، مگر اینکه این روز را عید گرفته و عظمت آن را شناخته و نام این روز در آسمان، روز عهد و پیمان در زمین، روز پیمان محکم و حضور همگانی است.
- امام رضا(ع):«روز غدیر در میان اهل آسمان مشهورتر است تا میان اهل زمین... اگر مردم ارزش این روز را می‌دانستند، بی‌تردید فرشتگان در هر روز ده بار با آنان مصافحه می‌کردند.»
جشن غدیر
حسان بن ثابت اولین کسی بود که در حضور پیامبر اکرم(ص) و در روز غدیر به گرامیداشت این روز در میان جمعیت مسلمانان حاضر در غدیر خم برخاست و اشعار خود را که با اجازه پیامبر سروده بود با صدای بلند خواند.
غدیریه حسان بن ثابت در توصیف واقعه غدیر:
ینادیهم یوم الغدیر نبیهم بخم و أسمع بالرسول منادیا فقال فمن مولاکم و ولیکم فقالوا و لم یبدوا هناک التعادیا إلهک مولانا و أنت ولینا و لم‌تر منا فی المقالة عاصیا فقال له قم یا علی فإننی رضیتک من بعدی إماما و هادیا فمن کنت مولاه فهذا ولیه فکونوا له أنصار صدق موالیا هناک دعا اللهم وال ولیه و کن للذی عادی علیا معادیا پیامبر خدا(ص) آنان را در روز غدیر ندا داد، چه ندای ارزشمندی. او فرمود: مولای شما و سرپست شما چه کسی است؟ آنان بی درنگ گفتند: خدای تو مولای ماست و تو سرپرست و ولی امر مایی. ما هرگز از فرمان تو سرپیچی نخواهیم کرد. در آن هنگام، پیامبر(ص) به علی فرمود: برخیز من تو را انتخاب کردم تا بعد از من امام و رهبر باشی. بعد فرمود: هر کس من مولا و رهبر اویم این مرد مولا و رهبر او خواهد بود; پس شما همگی، از سر صدق، از او پیروری کنید. بارالها، دوست او را دوست بدار و دشمن او را دشمن بدار.
سید رضی، خصائص الائمة، ص۴۲
بنا بر روایتی که در بحارالانوار از فیاض بن محمد بن عمر طوسی نقل شده است امام رضا(ع) روز غدیر را عید می‌گرفته است. او گروهی از اصحاب را برای افطار نزد خود نگاه داشت و برای خانواده آن‌ها غذا و هدایایی فرستاد. همچنین به گفته علامه امینی، احمد بن اسحاق قمی نماینده امام حسن عسکری(ع) در سال ۲۵۹ق در قممراسم جشنی در روز غدیر در خانه خود برگزار کرده بود. مسعودی تاریخ‌نگار قرن چهارم قمری در التنبیه و الاشراف نوشته است که فرزندان و شیعیان امام علی(ع) این روز را بزرگ می‌دارند. کلینی (متوفای ۳۲۸ق) محدث قرن چهارم نیز در روایتی جشن گرفتن شیعیان را نقل کرده است.
حکومت آل‌بویه نیز برای نشان دادن جایگاه این عید، آن را تعطیل و جشن عمومی اعلام کرده و نهادهای حکومتی و مردم را به برگزاری جشن‌ها و آذین‌بندی شهرها ترغیب کرد. آنان در این جشن‌ها از طبل و شیپور استفاده می‌کردند، به زیارت مشاهده مشرفه می‌رفتند و نماز عید اقامه کرده و شتر قربانی می‌کردند و شب هنگام آتش روشن کرده به جشن و شادی می‌پرداختند.. چنان که گردیزی این روز را جزو روزهای بزرگ اسلامی و اعیاد شیعیان برشمرده است.
در مصر خلفای فاطمی عید غدیر را رسمیت دادند و در ایران از سال ۹۰۷ق که شاه اسماعیل صفوی به سلطنت رسید، عید غدیر از اعیاد رسمی است. در سال ۴۸۷ق بیعت با مستعلی بن مستنصر (از حاکمان مصر) در روز عید غدیر صورت گرفته است.
در ایران روز عید غدیر تعطیل رسمی است. روز عید غدیر در برخی استان‌های عراق همچون کربلا، نجف و ذی‌قار نیز تعطیل رسمی است.
شیعیان شب عید غدیر را نیز بزرگ شمارده و شب زنده‌داری می‌کنند.
اعمال عید غدیر
- روزه گرفتن؛ بر پایه روایتی که از پیامبر(ص) در کتب اهل‌سنت نقل شده هر کس روز ۱۸ ذی‌الحجه را روزه بگیرد، خداوند ثواب روزه شش ماه را برای او می‌نویسد.
- گفتن این تهنیت در هنگام ملاقات مؤمنان: اَلحمدُ لِلهِ الّذی جَعَلَنا مِنَ المُتَمَسّکینَ بِولایةِ اَمیرِالمؤمنینَ و الائمةِ المَعصومینَ علیهم السلام
- غسل کردن
- خواندن زیارت امین الله
- خواندن دعای ندبه
- پوشیدن لباس‌های نیکو
- زینت کردن
- استعمال بوی خوش
- صله رحم
- اطعام مؤمنان
- خواندن زیارت غدیریه
- خواندن نماز عید غدیر. وقت خواندن این نماز هنگام ظهر است. این نماز دو رکعت است و در هر رکعت سوره حمد و بعد از آن، ده مرتبه سوره اخلاص، ده مرتبه آیه الکرسی و ده مرتبه سوره قدر خوانده می‌شود و برای این نماز ثواب بسیاری ذکر شده است. درباره جواز یا عدم جواز خواندن این نماز به جماعت میان فقها اختلاف‌نظر وجود دارد.
کتابشناسی
- عيدالغدير بين الثبوت و الإثبات، اثر علامه امینی
- عیدالغدیر في الإسلام و التتویج و القربات یوم الغدیر، اثر علامه امینی (کتابچه به زبان عربی)
- عیدالغدیر فی عهد الفاطمیین، اثر محمدهادی امینی (فرزند بزرگ علامه امینی)
- عيدالغدير بين الثبوت و الإثبات، عيدالغدير بين الثبوت و الإثبات، اثر سید عادل علوی
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۴۷۴؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۱۴۸.
- ↑ زرقانی، شرح الزرقانی، ۱۴۱۷ق، ج۴، ص۱۴۱؛ تاری، «تأملی در تاریخ وفات پیامبر»، ص۳.
- ↑ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۱۱۲.
- ↑ أیازی، تفسیر قرآن المجید، ۱۴۲۲ق، ص۱۸۴؛ عیاشی، تفسیر عیاشی، ج۱، ص۳۳۲.
- ↑ ابن اثیر، اسدالغابة، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۶۰۵؛ کلینی، الکافی،۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۹۵؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۱۰-۱۱۱؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۳۴۹.
- ↑ شیخ صدوق، امالی، ۱۳۷۶ش، ص۱۲۵
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۶ق، ج۱۰، ص۴۴۳
- ↑ حرعاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۶ق، ج۸، ص۸۹
- ↑ طوسی، تهذیب الاحکام، ج۶، ص۲۴.
- ↑ ، خبرگزاری برنا.
- ↑ سید رضی، خصائص الائمة، ص۴۲.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ج ۹۵، ص۳۲۲
- ↑ امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۵۳۴.
- ↑ مسعودی، التنبیه و الاِشراف، ص۲۲۱
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۱۴۹.
- ↑ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۸ق، ج۱۱، ص۲۷۶
- ↑ ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۴
- ↑ گردیزی، زین الاخبار، ۱۳۶۳ش، ص۴۶۶
- ↑ ابن خلکان، وفیات الاعیان، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۱۸۰
- ↑ ، وبسایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
- ↑ ثعالبی، ثمارالقلوب، ۱۴۲۴ق، ص۵۱۱
- ↑ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۸، ص۲۸۴.
- ↑ قمی، مفاتیح‌الجنان، ذیل اعمال روز ۱۸ ذی‌الحجه.
- ↑ شهید اول، المزار، ۱۴۱۰ق، ص۶۴.
- ↑ طوسی، تهذیب الاحکام، ج۳، ص۱۴۳.
- ↑ بحرانی، الحدائق الناضرة، ج۱۱، ص۸۷.
منابع
- ابن اثیر، علي بن محمد، أسد الغابة في معرفة الصحابة، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۹ق.
- ابن جوزی، ابوالفرج، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیه، الطبعة الاولی، ۱۴۱۲ق،
- ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، تحقیق احسان عباس، قم، الشریف الرضی، ۱۳۶۴ش.
- ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بی‌جا، دارالفکر، ۱۴۰۷ق.
- ثعالبی، عبدالملک بن محمد، ثمار القلوب في المضاف والمنسوب، تحقیق محمد أبوالفضل إبراهيم، بیروت، مکتبة العصریة، ۱۴۲۴ق.
- امینی، عبدالحسین، الغدیر فی الکتاب و السنه، قم، مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه، الطبعة الاولی، ۱۴۱۶ق.
- أیازی، السید محمدعلی، تفسیر القرآن المجید المستخرج من تراث الشیخ المفید، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۴۲۲ق.
- بَلاذُری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض الزرکلی، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷ق.
- تاری، جلیل، «تأملی بر تاریخ وفات پیامبر»، فصلنامه تاریخ اسلام، قم ،دانشگاه باقر العلوم، ۱۳۷۹ش.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، موسسة آل البیت لإحیاء التراث، قم، ۱۴۱۶ق.
- خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، تحقیق مصطفی عبدالقادر عطا، دارالکتب العلمیة، بیروت.
- رزقانی، محمد بن عبدالباقی، شرح العلامه الزرقانی علی المواهب اللدنیة بالمنح المحمدیة، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۷ق.
- سید رضی، محمد بن حسین، خصائص الائمة، مشهد، آستان مقدس رضوی، مجمع البحوث الاسلامیة، ۱۴۰۶ق.
- سید ابن طاووس، علی بن موسی، اقبال الاعمال، مرکز النشر التابع لمکتب الاعلام الاسلامی، قم، ۱۳۷۷ش.
- شهید اول، محمد بن مکی، المزار، به کوشش سید محمدباقر موحد ابطحی، قم، مؤسسة الامام المهدی(عج)، ۱۴۱۰ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، امالی، ترجمه محمدباقر کوه کمره ای، تهران، کتابچی، ۱۳۷۶ش.
- طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، سید حسن موسوی خرسان، دارالکتب الاسلامیة، تهران.
- عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر عیاشی، تحقیق رسولی محلاتی، تهران، مکتبه علمیه اسلامیه.
- قمی، مفاتیح الجنان.
- «لایحه قانونی تعیین تعطیلات رسمی کشور»، وبسایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تاریخ بازدید: ۶ مرداد ۱۴۰۰ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح علی‌اکبر غفاری، دار الکتب الاسلامیة، تهران، ۱۴۰۷ق.
- گردیزی، ابوسیعد، زین الاخبار، تهران، دنیای کتاب، چ۱ ، ۱۳۶۳ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، موسسة الوفاء، بیروت.
- مسعودی، علی بن حسین، التبیه و الاشراف، دار الصاوی، قاهره، ۱۳۵۷ق.
- یعقوبی، احمد بن ابی‌یعقوب، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر.